Biologische / Vegan wijn

Wijn past goed binnen een verantwoord levenspatroon. En nog meer als die wijn op een zo natuurlijk mogelijke wijze wordt geproduceerd, waarbij de producent het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk mijdt. De publieke belangstelling voor natuurlijke productie neemt snel toe. Ook in agrarische kringen wint de groene aanpak terrein.

Wat is biologische wijn?

Wij spreken van biologische wijn als die is bereid uit biologisch geteelde druiven en sinds 2012 biologisch geproduceerd wordt. Druiven die met aandacht en zorg voor het milieu zijn geteeld, zonder het gebruik van kunstmest, de toepassing van gentechnologie en met een minimaal gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen. In de wereld neemt de biologische wijnbouw toe en zijn vele vermaarde wijnmakers aan het biologisch, ja zelfs aan het biologisch-dynamisch boeren geslagen. Zij houden in hun dagelijkse handelingen rekening met het natuurlijke leven in en rond de wijngaard: om zo nog mooiere wijnen te produceren.

Wat is Vegan Wijn?

Meestal wordt Vegan gecombineerd met biologische Wijnbouw. Het betreft het klaringsproces vrij van dierlijke producten. Gedurende het vinificatieproces ondergaat het druivensap enkele stappen waarbij ingrediënten worden gebruikt die niet geschikt zouden kunnen zijn voor veganisten of zelfs niet voor vegetariërs. Vanuit oude traditionele gewoontes worden er al zeer lang dierlijke producten gebruikt om wijnen te klaren. De meest voorkomende zijn albumine (ei-eiwitten), caseïne (melk-eiwitten), gelatine (huid-botten-kraakbeen van zoogdieren) en vislijm (gedroogde zwemblazen van vissen). Het zijn deze laatste twee ingrediënten die een wijn niet geschikt maken voor veganisten of vegetariërs. De stoffen zijn dan wel niet meer aanwezig in het eindproduct. Als alternatief zijn er verschillende mogelijkheden, nl. de temperatuur verlagen, de wijn door ijskoude buizen pompen. Hierdoor klaart de wijn op een heel natuurlijke manier. Nieuwere methode is gebruik te maken van het klaringsmiddel Bentoniet en is sterk in opkomst. Bentoniet is een klei-achtige minerale substantie die zowel voor veganisten als voor vegetariërs geschikt is.

Het land

Conventionele landbouwmethoden brengen veel ongemakken met zich mee. Zo kunnen tractoren erosie veroorzaken en zorgen chemische gewasbeschermingsmiddelen voor verontreinigd grondwater en een reductie van het leven in de bodem.

Bodem en bemesting

De levende bodem is een belangrijke schakel in de kringlopen van het agrarisch bedrijf. Dit leven wordt gekoesterd en zorgvuldig in de gaten gehouden. Het is een van de belangrijke redenen dat de biologisch werkende boeren zoveel mogelijk gebruik maken van dierlijke en plantaardige bemesting. Geen kunstmest dus. Een goed plantenmengsel zorgt voor bloemgroei gedurende het hele seizoen, bindt stikstof, levert veel organische stof (humus) en houdt - door veel en diverse wortelgroei - de bodem luchtig. Zoals bodembegroeiing met bijvoorbeeld klaver, dat de humusopbouw bevordert en het bodemleven stimuleert, wat uiteindelijk een positieve invloed heeft op de beluchting van de grond.

Gewasbescherming

Ziekten en plagen worden beschouwd als een teken van onevenwichtigheden in het systeem. Door biologische druiventeelt is het hele biologische systeem in de wijngaard beter in evenwicht, waardoor ziekten en plagen zich minder explosief kunnen ontwikkelen. Om de planten sterker te maken, gebruiken boeren natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen zoals algen en heermoes. Algen stimuleren de wortelgroei, terwijl heermoes veel kiezelzuur bevat dat beschermt tegen schimmelziekten. Bloemen lokken nuttige insecten en vogels, die zich voeden met schadelijke insecten, waardoor chemische bestrijding overbodig wordt. De biologische wijnboer bestrijdt met de inzet van kippen schadelijke larven en maakt gebruik van roofvogels om spreeuwen en knaagdieren buiten de wijngaard te houden.

Pluk en vinificatie

De oogst van druiven geschiedt bij biologische wijnbouw meestal handmatig. Hierdoor ontstaat er minder schade aan de druiventrossen. Beschadigde druiven zijn namelijk uiterst gevoelig voor oxidatie maar ook voor schimmelvorming. Beiden zijn uiterst nadelig voor de uiteindelijke kwaliteit van de wijn. Na de pluk worden de druiven naar de wijnkelder getransporteerd, waar de vinificatie plaats vindt. De bereiding van biologische wijn wijkt niet veel af van die van conventionele wijn. Filtratie wordt zoveel mogelijk beperkt, waardoor de wijn zijn natuurlijke karakter optimaal behoudt. Bij biologisch-dynamische wijnbouw klaart men de (rode) wijn vaak met behulp van het eiwit van kippeneieren.

Biodynamisch wijnboeren

Biologisch-dynamisch werkende boeren gaan nog een stapje verder dan hun biologische collega's. Zij maken gebruik van op de natuur inwerkende krachten. Volgens de vader van de biologisch-dynamische gedachte, Rudolf Steiner (1861-1925), bezitten volle maan, Venus en Mercurius, kosmische krachten die de gezondheid van planten beïnvloeden en die gebruikt kunnen worden om ziekten en plagen te bestrijden.

Voor- en nadelen

Sceptici zijn van mening dat biologische landbouw alleen mogelijk is doordat het biologische land is omgeven door niet-biologische opererende bedrijven, die bepaalde ziekten reeds hebben bestreden. Anderzijds moeten de biologisch werkende bedrijven hun land beschermen tegen het overwaaien van stuifmeel van genetisch gemanipuleerde planten, waardoor de biologische keten in aanraking kan komen met ongewenste organismen. Het is een van de grootste zorgen voor de biologische boer. Diverse organisaties onderzoeken hoe genetisch gemodificeerde, niet-biologische en biologische teelten naast elkaar kunnen bestaan. Wereldwijd gaat biologische wijnbouw gepaard met minder energieverbruik en heeft het een positieve invloed op de werkgelegenheid op het platteland. Een nadeel is dat een biologische aanpak arbeidsintensiever is en daardoor de consumentenprijs nadelig beïnvloedt. Biologische en biologisch-dynamische producten zijn vaak herkenbaar aan een keurmerk, hoewel sommige biologisch werkende boeren er de voorkeur aan geven om het keurmerk achterwege te laten. Op Europees niveau is er sinds augustus 2012 één uniform verplicht te gebruiken keurmerk voor biologische producten.

EKO

Skal is de controleorganisatie voor biologische producten in Nederland die toeziet op de naleving van de EU-regels op het gebied van onder andere bemesting, gewasbestrijdingsmiddelen, opslag en etikettering voorschriften. Wie aan de voorschriften voldoet, mag het product biologisch noemen en het EKO-keurmerk gebruiken. Het Skal-nummer verwijst naar het bedrijf dat voorkomt op de lijst van biologische bedrijven. Duitsland kent al sinds langere tijd een keurmerk voor biologische wijnbouw.

Demeterkeurmerk

Voor biodynamische landbouw bestaat er het Demeter keurmerk. Demeter is in de Griekse mythologie de godin van de landbouw en vruchtbaarheid. Geitenwollensokkenwijn of pure kwaliteit? Inmiddels is de algemene kijk op biologische en biodynamische producten veranderd en worden deze door een brede bevolkingsgroep meer dan gewaardeerd. Onder de wijnmakers heerst tevredenheid over het kwalitatieve aspect van biologische wijnen. Zij beweren dat hun wijnen schoner, levendiger en smaakvoller zijn en bovendien langer geconserveerd blijven. Of dit inderdaad altijd het geval is, hangt sterk van de ligging van de wijngaard, het microklimaat, de wijnboer en uw smaak af. Net als bij wijn gemaakt van niet-biologisch geteelde druiven. Toch ontkomt de biologische boer niet aan het gebruik van zwavel en Bordeauxse pap (een mengsel van kopersulfaat en gebluste kalk dat preventief werkt tegen schimmelaantastingen). Een mogelijk alternatief voor Bordeauxse pap is het gebruik van kaliumfosfiet en bakpoeder. In de wijnbouw (zowel biologische als niet-biologische) wordt het gebruik van deze stoffen tot een minimum beperkt. De inzet van meeldauwtolerante of -resistente druivenrassen draagt hieraan bij.

Onkruid

Onkruid is een van de ongemakken waarmee de biologische wijnboer wordt geconfronteerd. In de biologische wijnbouw wordt bewust gebruik gemaakt van de natuurlijke begroeiing in en om de wijngaard. Deze kan een positieve bijdrage leveren aan de vruchtbaarheid, doorlaatbaarheid en stabiliteit van de bodem. De begroeiing kan in de hand gehouden worden door ploegen, maaien, inzaaien van plantaardige ondergroei (klaver) of met resten van organisch materiaal (mengsel van plantenresten) dat het onkruid wegdrukt en de bodem voorziet van de nodige stikstof. Sommige boeren laten schapen grazen tussen hun wijnstokken om de groei van onkruid te beheersen.

Europese regelgeving

De Europese regelgeving op het gebied van biologische wijnen is vorig jaar aangepast. Het is nu een combinatie geworden van Ec no 834/2007 en (Eu) no 203/2012. Wijnen die volgens deze regels worden geproduceerd mogen ook het logo dragen.